Backstage | Interview | Muze Hans van Manen

Hans van Manen door de ogen van zijn muze

Vermaard choreograaf Hans van Manen wordt 11 juli 90 jaar en in zijn werkzame leven heeft de oud-danser een aantal muzes gehad. Een van hen is Rachel Beaujean; sinds 1977 werkte zij met de grootmeester. Van muze groeide ze na haar danscarrière uit tot adjunct-artistiek directeur van Het Nationale Ballet. En nog steeds onderhoudt Beaujean een warme band met Van Manen.

door Vica Kolbeek
bron: Onlineplatform Achter het Doek

foto: Erwin Olaf 

Weet je het moment dat je dacht ‘Ik ben de muze van Hans van Manen’?
,,Het gekke is dat dit allemaal dingen zijn die van buitenaf op een gegeven moment worden opgelegd. Na mijn eerste ballet 5 Tango´s castte Hans mij in al zijn balletten. Hij kon me corrigeren en ik ging met hem mee. Daardoor had hij het vertrouwen dat hij kon creëren. Naast dat ik in de voorgrond werd gecast, zette hij mij ook soms in de achterste rij. Dan wilde hij me toch mee hebben in de bezetting. Omdat hij mij in de studio wilde hebben bij het creëren. Niet alleen omdat hij me kon vertrouwen maar ook omdat ik creatief was en meedacht. Maar er was toen nog geen sprake van ‘Ik ben zijn muze’. We waren gewoon aan het werk.’’

Hoe heeft 5 Tango’s ervoor gezorgd dat jij in ieder ballet van Hans van Manen werd gecast?
,,Ik was 18 jaar toen Hans van Manen me had gecast voor de drie paren in de 5 tango´s. Dat was heel bijzonder, want als je in je eerste jaar bij de groep zit doe je meestal mee of je bent tweede of derde bezetting. Maar om meteen de eerste bezetting te zijn was wel heel bijzonder. Er was een pas in de 5 Tango’s, een contretemps en die ik maar niet kon. En toen stopte Hans de repetitie. Iedereen moest stoppen voor mij: ik was de soliste. En toen ging hij mij nadoen en zeggen hoe het wel moest. Ik dacht na ongeveer 20 minuten: zal ik huilen of niet huilen. Dat deed ik natuurlijk niet in de repetitie, maar toen het afgelopen was wel. Toen zag ik Hans bij het spitzenhok en toen zei hij: ’Je vond het toch niet erg hè schat?’. Ik zei: ‘Nee hoor, nee’. Met behuilde ogen. En dat was achteraf gezien het begin van onze relatie.‘’

Inspireer je Hans van Manen nog steeds op de manier dat je deed toen je danser was? 
,,Het is natuurlijk ook anders nu dan toen ik nog danste, want ik studeer nu balletten in met de dansers. Ook studeer ik in Wenen Four Schumann Pieces in. Wanneer ik klaar ben met instuderen neem ik een video mee naar huis, en dat bespreek ik dan met Hans. Ik heb net ook een avondvullende productie gemaakt van de balletvoorstelling Raymonda. Daar was Hans heel erg bij betrokken en hij gaf ook kritiek van dit moet je meer virtuoos maken of dat ik beter moest kijken. Ik heb heel veel aan zijn aanwijzingen gehad. En ik hoop dat ik hem nog steeds inspireer.’’

Je bent nu assistent van Hans van Manen. Hoe is het om met de dansers choreografieën in te studeren die je zelf ook hebt gedanst?
,,Het zijn hele toegankelijke balletten. En het leuke is ook dat het altijd dezelfde passen zijn, maar er ook ruimte is voor een danser om het op zijn manier te doen. Een danser kan iets van zichzelf laten zien. En dat kan heel goed bij Hans, ondanks dat het zo stilistisch is.’’

Waarom zeg je dat het zo toegankelijk is bij hem?
,,Het is heel menselijk. Hij zegt ook: ‘Je moet ook niet prachtig doen, je moet gewoon lopen.' Gewoon is heel vaak het woord. En daarmee bedoelt hij eigenlijk zoals mensen elkaar op straat tegen komen en elkaar begroeten. Op een menselijk niveau en in dat opzicht doet iedereen dat net even anders.’’

Waarom vindt hij dat belangrijk?
,,Omdat het echt moet zijn. Het moet gaan over een relatie die je hebt met een ander. En dat is wat hem interesseert. En niet een franje van een decor of hoe mooi we alles doen. Maar meer hoe echt we alles doen. En dat interesseert hem.’’

En heeft hij dat dan ook bij jou heel erg dat je voor hem heel menselijk bent of misschien heel gewoon?
,,Ik weet wel uit eerdere interviews wat hij altijd zei: ‘Ik ben muzikaal’. En dat is heel belangrijk bij Hans, want het moet swingen. Maar je moet ook een sensuele kant kunnen laten zien. Dus misschien dat ik die eigenschappen heb voor hem. Maar eigenlijk moet je dat aan hem vragen.’’

Waarom kan ik dat beter aan Hans vragen?
,,Hij zegt dat soort dingen nooit. Het is allemaal body language en in het leven heb je ook niet altijd tekst nodig. Je kan iemand ontmoeten en een relatie of een band voelen zonder dat je wat zegt. En dat is waarom we ook dansen, dat is het mooie aan ballet.’’

Het interview gaat door onder de afbeeldingen

Denk je dat dansers en jij daar gevoeliger voor zijn om die body language aan te voelen?
,,Ik vind die veel sterker dan tekst. Het is wel een wereld waar ik van hou omdat je ook heel veel fantasie kan gebruiken en er zijn veel mogelijkheden. En met tekst wordt alles zo afgebakend meteen.’’

Wat hebben de muzes van Hans van Manen bijgedragen aan het programma van de voorstelling Hans van Manen 90?
,,Het is bijzonder dat Hans nog met iedereen van zijn muzes contact heeft en houdt. Hij is heel trouw. Hij is ook heel genereus om zijn eigen succes te delen met anderen. Een andere choreograaf zou het misschien nooit over andere mensen hebben, alleen over zichzelf. Dat is ook een bijzondere kwaliteit van hem.’’ 

Wat is voor jou een van de hoogtepunten?
,,Het is voor mij natuurlijk altijd persoonlijk fantastisch om te zien dat Sarcasmen dat op mij gemaakt is, nog steeds zo goed gedanst wordt met zoveel humor en drama. En dat dansers daar nog steeds zoveel plezier aan beleven. En dat het publiek het nog steeds zo mooi vindt na al die jaren. Dat is voor mij persoonlijk een van mijn hoogtepunten.’’

Waar ben je Hans van Manen dankbaar voor?
,,Voor een heleboel. Naast dat hij dus een mentor voor mij is, is het ook een goede vriend en ik heb zoveel van hem geleerd. Niet alleen over dans, maar ook over eten en shoppen. En hoe je naar de wereld kijkt. Hij heeft mijn ogen op een bepaalde manier geopend voor dingen die ik zonder hem niet zou zien.’’

Hoe ontstaat een muze?
,,Alle muzes zijn voortgekomen uit het creatieproces. En dat is een proces van jaren. Dus niet één balletje of twee maar veel meer dan dat. Ik heb volgens mij zo’n 30 balletten met Hans gemaakt. Om af te zien van alle andere balletten die ik gedanst heb, waar ik geen eerste bezetting van was.’’  

Hans is natuurlijk (bijna) 90 jaar. Wat denk je dat hij nu vooral aan het doen is, of op dansgebied nog wel zou kunnen? 
,,Hij gaat nog altijd naar buitenlandse gezelschappen, behalve als dat op lange afstand is met vliegen zoals Amerika. Om de laatste puntjes op de 'i' te zetten. Ik ben sinds anderhalf jaar directeur van de Foundation Hans van Manen. En ik organiseer dus zijn aanvragen in het buitenland. Ik kom per seizoen aan ongeveer 11 gezelschappen die zijn werk doen. Hij heeft het nog heel druk met zijn werk. En de interviews die erbij horen. Als hij eenmaal in de studio is, werkt hij gewoon als vanouds. Hij is heel actief en doet nog dingen voor.’’

Wat is muze zijn voor jou?
,,Het verbindt, in de sterkste vorm dat je kan uitdrukken met woorden. Maar tegelijkertijd is het voor mij ook een apart iets, want ik denk er zelf nooit over na. En het is mooi voor andere mensen, denk ik om mijn relatie met Hans ergens onder te brengen. En dat waardeer ik enorm.’’